Kurucularımızdan: Çulluzade, Onaran ve Birsel Aileleri

Bu sayımızda yine Karşıyakamızın bilinmeyen değerlerine ait bilgiler hazırladım. Biraz da Halit Onaran’dan bahsedelim istedim. Kendisi, kulübümüzün bilinen birkaç kurucusundan biridir. Osmanlı aydınıdır ve tam anlamıyla bir Jöntürk’tür.

İttihad ve Terakki Fırkası’nın İzmir’deki üç kurucusundan biri olan Fikri Altay’ı (1882-1965) geçen yazımızda aktarmıştık.

Halit Onaran gibi yine “Çulluzade” ailesine mensup bir diğer fert olan Şefik Bey ve adı geçen İplikçizade ve Çulluzade ailelerinin çocukları, torunları ve yeğenleriyle birlikte kulübümüzün, Türk spor tarihinde öncü bir konuma gelmesini sağlamışlardır.

Şeyhzade Hüsnü Tonak ve Tahir Bor gibi dönemin münevver ve serdengeçti isimleri, kulübümüzün kuruluşunda ön saflarda yer almış ve bizlere Karşıyaka Spor Kulübü’nü, kültürünü ve ruhunu miras bırakmışlardır.

İzmir’in ilk resmi Türk sporcuları; Kadızade Raşid, Emin ve kardeşleri Zühtü, İplikçizade Süreyya ve Sadi, Çulluzade Refik ve Tayyar gibi dönemin çok ilerisinde, Cumhuriyeti var eden kadrolar, Karşıyaka Spor Kulübü’nün kuruluşunu sağlamışlardır. Hep birlikte tüm branşların yükseltilmesi ve var edilmesi görevini eksiksiz yerine getirmişlerdir.

Halit Bey’in erkek evlatları Mekin ve Mübin Onaran, voleybol ve tenis gibi modern sporların Cumhuriyetle birlikte Türk milletine aktarılması için büyük çaba sarf etmişlerdir.

O kadar çok Millî Mücadele kahramanı vardır ki kulübümüzü var eden…

Akhisar’da Yunan tarafından ayağından vurulan Millî Mücadele gazisi Cemal Ahmed Umar, ayağındaki rahatsızlığa rağmen armasının peşinde genç Karşıyakalılarla birlikte koşmuş ve organizasyonları ulusal ve uluslararası alanlara taşımıştır.

Cumhuriyet sonrası ise Kenan Or’u ise sizlerin de bildiğiniz üzere ilk defa ortaya çıkardık. Hem deniz kuvvetlerimizin hem de Karşıyakamızın bu büyük değerini de sizlere daha önceki yazılarımızda aktarmıştık.

Bütün ömürleri yurda hizmet ile geçmiş bu insanları belgeleriyle sizlere aktarmaya devam edelim.

HALİT ONARAN

Halit Onaran, 1881 yılında İzmir’de doğmuştur. Babası Büyükçelebi ailesinden Mahmut Efendi, annesi ise Şerife Hanım’dır. Taibe Hanım ile hayatını birleştirmiş, Mustafa Mekin, Zerrin ve Ahmet Mübin adında üç evlat sahibi olmuştur.

Fransızca ve Arapça bilen Onaran, İzmir İdadisi’nden (günümüzdeki Atatürk Lisesi) mezun olmuştur.

Pek değerli büyüğüm Sn. Aybala Yentürk’ün bana hediye ettiği bir kitaptan bahsetmek isterim.

Karşıyaka Spor Kulübü’nün kurucularından olan Onaran, Çullu ve Birsel aileleri; Karşıyakalılık kültürünün var olmasında emekleri yadsınamaz öncü ailelerdir. Bu ailelere ait İzmir ve Karşıyaka’da geçen hikâyeleri ve hatıraları, foto-belgesel tadında kitaplaştıran Sn. Sezer Birsel Birkan’ın 2002 basımı Üç Evlerin Öyküsü kitabından fotoğraf ve alıntılar yaparak devam edelim:

M. Halit Onaran'ın Yaşam Öyküsü ve Adnan Menderes’in CHP’de Siyasete Başlaması

Mehmet Halit Onaran 1881 yılında İzmir'de doğdu. Babası Mahmut, annesi Şerife'dir. 1898 yılında İzmir İdadisi'ni bitirdiğinde, İzmir’in Çullu Ailesi’nden Taibe Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Halit Onaran’ın üç evladı oldu: Mekin Onaran (1901-1979), Zerrin Birsel (1904-1976) ve Mübin Onaran (1906-1977).

1890’lı yıllarda İzmir Vilayeti Mektubi Kalemi’nde çalışmaya başlayan Halit Onaran, Yunan işgalinde “Mustafa Kemal yanlısı olduğu” gerekçesiyle hakkında Yunanistan’a sürgün kararı alındığını öğrenmiş, İzmir’den Zonguldak yolu ile kaçarak Kuvayi Milliye’ye katılmıştır.

İzmir’in kurtuluşundan sonra İzmir Vali Muavinliği’ne atanmıştır. TBMM’nin ikinci döneminde Kars Milletvekili olmuş, bu görevini CHP’nin 1950 seçimlerini kaybetmesine kadar sürdürmüştür. Siyasi hayatı boyunca Kars, Burdur, Muş ve İzmir milletvekilliği yapmıştır. Atatürk Devrimleri’nin tüm yurtta etkin bir şekilde uygulanması için tüm siyasi hayatı boyunca canla başla çalışmış ve CHP’ye bağlı kalmıştır.

Milletvekilliğinin yanında Aydın, Maraş ve Adana illerinde CHP Parti Müfettişliklerinde de bulunmuştur. Kendisi hakkında eski başbakanlarımızdan Adnan Menderes hatıralarında şöyle bahseder:

“Fethi Bey’in partisi malum şartlar altında feshedildi. Memlekete derin bir teessür hâkim oldu. Halk Partisi kendisini toplamak istedi. Vilayetlere heyetler gönderildi. Bu arada İzmir ve Aydın’a da Celal Bayar riyasetinde bir heyet geldi. Daha sonra da Atatürk seyahate çıktı. Aydın’a da uğradı. Aydınlılarla teması zaruri gördü... Ben, gelen heyetle bir hafta temas etmedim. Nihayet, Celal Bayar tanıdığım ve hürmet ettiğim bir zattı. Vasıf Çınar, İttihat ve Terakki Mektebi’nden hocamdı. Heyetten Halit Onaran da iyi tanıdığım olmak itibariyle kendileriyle temas kaçınılmaz hâl aldı ve temas temin edildi. Bu muhterem zatların ibram ve ısrarı üzerine, Halk Partisi’ne girerek fikirlerimizi parti içinde müdafaa etmek muvafık olacaktı. O zamana kadar ve benimle beraber Halk Partisi’ne karşı çekingen tanınan arkadaşlarla, Halk Partisi’ne girdik…”

Halit Onaran’ın politik hayatı 1950 seçimlerinden sonra son bulmuştur. Kendisi, İzmir Karşıyaka’daki evinde emekli olarak yaşamını sürdürmüş, 18 Mart 1964’te vefat etmiş ve İzmir Soğukkuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.

TBMM kaynaklarında da araştırılıp görüldüğü üzere, Halit Bey İzmir İdadisi (Atatürk Lisesi)’nin ilk mezunlarındandır. 1897 yılında İzmir Mahkemesi Şer’iyye Mülazımlığı görevini üstlenerek memuriyet hayatına başlamış, 1918 yılının Aralık ayına kadar Aydın’da çeşitli görevlerde bulunmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından sonra görevinden istifa etmiştir.

İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali sırasında şehirde kalarak Yunanlıların faaliyetlerini gizlice izlemiş, edindiği istihbaratı millî örgütlerle paylaşmıştır. Ancak bu vatansever faaliyetleri düşman tarafından öğrenilince tutuklanmış, ancak düşmanın elinden kurtularak kaçmayı başarmıştır.

Daha sonra Zonguldak Belediyesi’nde kısa bir süre görev almış, İzmir’in kurtuluşu ile birlikte memleketine dönmüştür. 1922 yılı Ekim ayında İzmir Tahrirat Müdürlüğü’ne atanmış, 1925 yılı Nisan ayında ise İzmir Vali Yardımcılığı’na getirilmiştir.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1926 yılı Haziran ayı sonunda İzmir’de yaptığı vilayet ziyaretinde, İzmir Valisi Kazım Dirik ve Gazi’nin başyaveri Rüsuhi Savaşçı ile birlikte çekilen ve İstanbul’dan gelen ünlü fotoğrafçı Weinberg’in imzasını taşıyan bir fotoğrafta, Halit Onaran en sağda seçilebilmektedir. Bu fotoğraf Servet-i Fünun dergisinde yayımlanmıştır. Atatürk’ün bu fotoğrafı da daha önce hiçbir yerde rastlamadığımız ve ilk kez paylaştığımız bir fotoğraftır.

Bu görevini sürdürürken TBMM Üçüncü Dönemi için yapılan seçimlere katılarak Kars Mebusu seçilmiştir. Daha sonra TBMM Dördüncü ve Beşinci Dönemlerinde Burdur, Altıncı Dönemde 584 oy alarak Mardin, Yedinci Dönemde İzmir ve Sekizinci Dönemde Muş Milletvekilliği yapmıştır.

Halit Onaran, milletvekilliğinden emekli olduktan sonra Karşıyaka’daki evinde yaşamış, 18 Mart 1964’te vefat etmiş ve Soğukkuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Kulübümüzü bugünlere taşıyan kurucularımıza saygı ve minnetle.